Τα περισσότερα δημοσιευμένα άρθρα που θα βρούμε τονίζουν την θετική όψη του να ζει κάποιος με κατοικίδιο ειδικά όσων αφορά την ψυχική μας υγεία. Όμως αν το καλοσκεφτούμε, σε όλες τις καταστάσεις υπάρχουν πλεονεκτήματα κι μειονεκτήματα καθώς και πολλές και διαφορετικές παράμετροι. Ξεκινώντας, να πω ότι τα κατοικίδια (όπως και οτιδήποτε άλλο στην πραγματικότητα) δεν είναι ένα μαγικό χάπι που θα το πάρουμε και θα εξαφανιστούν όλα μας τα προβλήματα. Ναι, υπάρχουν πολλές έρευνες που δείχνουν ότι τα κατοικίδια βοηθάνε με διάφορους τρόπους στην ψυχική μας υγεία αλλά πρέπει να μπορούμε να διαχωρίσουμε την υπερβολή από την πραγματικότητα.
Ας δούμε λοιπόν κάποια επιστημονικά στοιχεία. Η έρευνα των Hawkins, Hawkins, και Tip (2021), η οποία βέβαια αναφέρεται κυρίως σε σκυλιά ως κατοικίδια, βρήκε ότι για κάποιους ανθρώπους τα κατοικίδια επιδρούν θετικά στην αίσθηση ευεξίας, και ευτυχίας και στην υγεία τους με το να τους βοηθάει να διαχειρίζονται τα ψυχολογικά τους συμπτώματα. Τα κατοικίδια βοήθησαν τους συμμετέχοντας ώστε να μειωθεί η φυσιολογική τους διέγερση (τα σωματικά συμπτώματα) κάτι το οποίο πιθανόν να μειώνει την συχνότητα των κρίσεων πανικού, τις υποτροπές, αλλά και να αυξάνει την γενική τους κινητοποίηση και αυτοπεποίθηση να αναζητήσουν βοήθεια.
Ακόμα, μέσω του αγγίγματος (π.χ. μέσω των χαδιών) με τα κατοικίδια και της αίσθησης ότι εκείνα απαντούν στα ανθρώπινα συναισθήματα, σημειώθηκε μείωση του άγχους και της κατάθλιψης στους συμμετέχοντες. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες δήλωσαν πως το κατοικίδιο τους, τους βοηθάει να είναι παρόντες στην στιγμή (mindfulness), και να στρέφουν την προσοχή τους από τις ανησυχίες, τις άσχημες σκέψεις και τον μηρυκασμό, αλλού. Τέλος, το να έχει κάποιος κατοικίδιο η έρευνα δείχνει πως αυξάνει τις κοινωνικές συναναστροφές, μειώνει το αίσθημα μοναξιάς, και μειώνει τις επικίνδυνες συμπεριφορές όπως είναι η αυτοκτονικότητα.
Παρόμοιες θετικές επιδράσεις στην ζωή των ανθρώπων που έχουν κατοικίδια βρήκε η επιστημονική αναθεώρηση των Hussein, Soliman, και Khalifa (2021) που υποστηρίζει ότι η συμβίωση με κατοικίδια ενισχύει την φυσική δραστηριότητα, την κοινωνική αλληλεπίδραση, μειώνει τις πιθανότητες για καρδιαγγειακές παθήσεις, τα επίπεδα μοναξιάς, κατάθλιψης και άγχους. Ακόμα, η αναθεώρηση υποστηρίζει ότι τα κατοικίδια μπορεί να έχουν θετική επίδραση σε ασθενείς με διάφορες σωματικές νόσους ή ασθένειες όπως διαβήτη, πάρκινσον, καρκίνο, παχυσαρκία, επιληψία, και άνοια. Παρόλαυτα, κάποιες έρευνες, για παράδειγμα όσων αφορά την φυσική δραστηριότητα και την κοινωνικοποίηση, αναφέρονται σε σκύλους ως κατοικίδια και όχι σε γάτες ή άλλα ζώα. Τα πιο κοινά κατοικίδια είναι ο σκύλος και η γάτα οπότε οι περισσότερες έρευνες επικεντρώνονται σε αυτά.
Σύμφωνα με τους Bolling, Date, Charlton, και Busman (2021) υπάρχουν κάποιες διαφορές όσων αφορά την ψυχική υγεία ατόμων που υιοθετούν γάτες κι εκείνων που υιοθετούν σκύλους. Εκείνοι που υιοθετούν σκύλο λοιπόν, βιώνουν λιγότερο στρες και μοναξιά απ’ όσους υιοθετούν γάτες, ειδικά όσοι νιώθουν μεγάλη αφοσίωση και αγάπη από τον σκύλο τους και τον βλέπουν σαν φίλο, καθώς και λιγότερη κατάθλιψη ειδικά όταν είναι συναισθηματικά δεμένοι μαζί του. Αντίθετα, στους γατογονείς συμμετέχοντες το να βλέπει κάποιος τη γάτα του σα φίλο δεν έχει καμία διαφορά στα επίπεδα της μοναξιάς που νιώθει και τα επίπεδα του στρες που βιώνει είναι υψηλά παρόλο που νιώθουν ότι η γάτα τους, τους αγαπάει. Ενδιαφέρον είναι ότι η αίσθηση της αφοσίωσης της γάτας τους δεν τους επηρεάζει στο κομμάτι της κατάθλιψης, ίσα – ίσα τους δημιουργεί περισσότερο στρες όπως επίσης και όταν πρέπει να παίξουν μαζί τους ή όταν κάνουν κάτι ‘κακό’. Όμως, όσοι πιστεύουν ότι η γάτα τους, τους αγαπάει και είναι φίλη τους, βοηθάει στη μείωση της κατάθλιψης. Στις τόσο μεγάλες θα έλεγε κανείς αυτές διαφορές μπορεί να παίζουν ρόλο πολλά όπως τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων που επιλέγουν τι ζώο συντροφιάς θα υιοθετήσουν ή και η διαφορά του είδους της συντροφιάς που μπορεί να προσφέρει το κάθε ζώο, για παράδειγμα μεγαλύτερη ή μικρότερη ανεξαρτησία, περισσότερη ή λιγότερη ανάγκη του κάθε ζώου να βρίσκεται εντός ή εκτός σπιτιού. Σε γενικές γραμμές πάντως, οι περισσότεροι συμμετέχοντες ανεξάρτητα αν έχουν γάτα ή σκύλο, βιώνουν λιγότερη κατάθλιψη όταν είναι δεμένοι με τα κατοικίδια τους.
Αναφέρθηκε προηγουμένως πως οι περισσότερες καταστάσεις έχουν θετικές και αρνητικές επιδράσεις στη ζωή μας και συνεπώς στην ψυχική μας υγεία. Έτσι και στην κατάσταση στην οποία κάποιος υιοθετεί ένα ζωάκι. Η κυριότερη αρνητική επίπτωση του να έχει υιοθετήσει κάποιος ένα ζώο είναι η απώλεια και το πένθος για εκείνο (Hawkins, κ.α., 2021). Το συναισθηματικό δέσιμο με ένα άλλο έμβιο όν είναι φυσιολογικό και επόμενο να προκαλέσει πόνο σε περίπτωση απώλειας του από τη ζωή μας. Κάποιοι συμμετέχοντες ανέφεραν πως τα κατοικίδια τους ήταν εκείνα για τα οποία έβρισκαν λόγο να σηκώνονται το πρωί και κάποιοι από αυτούς έθιξαν την πιθανότητα μελλοντικής απόπειρας αυτοκτονίας όταν πλέον δεν θα είναι στη ζωή το κατοικίδιό τους (Hawkins, κ.α., 2021).
Ακόμα, το να έχει κάποιος ένα ή περισσότερα κατοικίδια, μπορεί να προκαλέσει ή να ενισχύσει συναισθήματα ενοχής τα οποία να επηρεάσουν την συνολική ψυχική υγεία του ατόμου (Hawkins, κ.α., 2021). Μια πρόσφατη έρευνα εξέτασε το άγχος αποχωρισμού που μπορεί να βιώνουν οι φοιτητές πριν μετακομίσουν για τις σπουδές του όταν αποχωρίζονται το κατοικίδιο τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως πολλοί από αυτούς εμφάνισαν μέτρια με σοβαρά επίπεδα άγχους αποχωρισμού. Εκείνοι ήταν συνήθως που περνούσαν περισσότερο χρόνο με το ζώο συντροφιάς απ’ ότι άλλοι, του μιλούσαν, και κοιμόντουσαν μαζί κάποια βράδια την εβδομάδα. Εκείνοι δηλαδή των οποίων τα κατοικίδια ήταν μεγάλο κομμάτι της ζωής τους, βίωναν άγχος αποχωρισμού όταν έφευγαν από το σπίτι για σπουδές. Κάτι το οποίο μπορεί να επηρεάσει την συνολική ψυχική υγεία κάποιου ατόμου αλλά και την ακαδημαϊκή επιτυχία των φοιτητών (Carr & Pendry, 2022).
Συμπερασματικά, οι έρευνες δείχνουν πως το να ζει κάποιος με κατοικίδιο μπορεί να τον ωφελήσει σε πολλαπλά επίπεδα, ειδικά στην ψυχική του υγεία. Παράλληλα όμως, αυτή η συμβίωση μπορεί να αποφέρει και κάποιες αρνητικές ψυχολογικές επιδράσεις στο άμεσο ή έμμεσο μέλλον. Πιθανό είναι το πώς και πόσο θα ωφεληθεί κάποιος να εξαρτάται από το είδος του κατοικίδιου, την προσωπικότητα του ατόμου (π.χ. αν προτιμά κάποιος λιγότερο ή περισσότερο ανεξάρτητο ζώο) και τον τρόπο ζωής του (π.χ. αν είναι κάποιος που θέλει και μπορεί να βγαίνει έξω τακτικά ή όχι, πόσες ώρες λείπει από το σπίτι κ.α.). Το σημαντικότερο είναι να είναι κάποιος συνειδητοποιημένος σε σχέση με τις απαιτήσεις που έχει η συμβίωση με ένα κατοικίδιο και κατά πόσο μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές. Εάν όμως κάποιος δεν μπορέσει να διαχειριστεί κάποιες καταστάσεις καλό είναι να αναζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό.
Αρθρογράφος: Χασταλή – Σιταρά Μαρία
Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια
https://m.facebook.com/ChastaliSitaraMaria
Πηγές
Bolling, S. A., Date, S. A. B., Charlton, K., & Busman, J. K. (2021). Dog People vs. Cat People: How Does Our Perception of Our Pets Influence Mental Health.
Carr, A. M., & Pendry, P. (2022). Understanding Links Between College Students’ Childhood Pet Ownership, Attachment, and Separation Anxiety During the Transition to College. Anthrozoös, 35(1), 125-142.
Hawkins, R. D., Hawkins, E. L., & Tip, L. (2021). “I can’t give up when i have them to care for”: People’s experiences of pets and their mental health. Anthrozoös, 34(4), 543-562.
Hussein, S. M., Soliman, W. S., & Khalifa, A. A. (2021). Benefits of pets’ ownership, a review based on health perspectives. J Intern Med Emerg Res, 2(1), 1-9.
