Στις σχέσεις, είτε πρόκειται για ερωτικούς συντρόφους, είτε για συγγενείς ή ακόμα και μεταξύ φίλων, ειδικότερα όσων μοιράζονται ένα νοικοκυριό, μπορεί να υπάρξουν προβλήματα οικονομικής φύσης. Δυστυχώς κάποιοι από αυτούς δε θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με εποικοδομητικό τρόπο και θα οδηγηθούν σε διαμάχες ή εάν πρόκειται για ζευγάρι, σε χωρισμό. Καθώς οι περισσότερες έρευνες επικεντρώνονται σε οικονομικά ζητήματα μεταξύ ζευγαριών, το άρθρο αυτό θα αναλύσει αυτό το θέμα όσων αφορά τα ζευγάρια, είτε παντρεμένα, είτε όχι που κυρίως συζούν.
Τα οικονομικά ζητήματα έχει βρεθεί πως εμφανίζονται πιο συχνά σε ένα ζευγάρι από άλλα προβλήματα, είναι πιο δύσκολα στο να λυθούν, κρατάνε περισσότερο απ’ ότι άλλες διαφωνίες (Papp, Cummings, & Goeke-Morey, 2009) και δημιουργούν πιο έντονες αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της συζήτησης απ’ ότι άλλα θέματα (Pappetal., 2009; Dew& Dakin, 2011).
Με τι σχετίζονται;
Σε μια παλαιότερη έρευνα, το μεγαλύτερο ποσοστό των ζευγαριών αναζήτησε βοήθεια από ειδικό για θέματα σχετικά με την δυσκολία επικοινωνίας μεταξύ τους, την έλλειψη κατανόησης ή και την έλλειψη επικοινωνίας (Doss, Simpson, & Christensen, 2004). Επίσης, τα υψηλά επίπεδα ικανοποίησης που έχει κάποιος μέσα στο γάμο του έχουν συσχετιστεί με καλή πρακτική διαχείριση των οικονομικών και επικοινωνία για τα οικονομικά ζητήματα της σχέσης (Zmyslinski-Seelig, 2016). Οπότε σε αυτό το σημείο παρατηρούμε πως η επικοινωνία παίζει σημαντικό ρόλο σε μια σχέση, ειδικά στη διαχείριση των οικονομικών θεμάτων. Στο πόσο υγιής όμως θα είναι η επικοινωνία ενός ζευγαριού ή όχι μπορεί να συμβάλλουν πολλοί παράγοντες όπως οι δεξιότητες επικοινωνίας που έχει ο καθένας, οι αντιλήψεις και οι πεποιθήσεις και των δυο μερών αλλά και τα συναισθήματά τους. Για παράδειγμα, όταν κάποιος βρίσκεται υπό κατάσταση άγχους και στρες είναι πιο πιθανό οι αντιδράσεις του να είναι πιο έντονες και συναισθηματικές και λιγότερο λογικές (Pham, 2007). Ακόμα, ο βαθμός σεβασμού και δικαιοσύνης που εκλαμβάνει κάποιος κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης από τον παρτενέρ του μπορεί να μειώσει τις διαμάχες για οικονομικά ζητήματα (Dew& Stewart, 2012).
Η επικοινωνία μεταξύ ενός ζευγαριού φαίνεται να είναι ένας σημαντικός παράγοντας επίλυσης ή διαιώνισης του προβλήματος αναλόγως εάν τα χαρακτηριστικά της την εντάσσουν στην υγιή και εποικοδομητική επικοινωνία ή όχι. Όπως αναφέρθηκε, μέσα στην επικοινωνία ενός ζευγαριού υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις του ενός και του άλλου όσων αφορά τους εαυτό τους, τους άλλους, τον σύντροφό τους, και τον κόσμο. Συγκεκριμένα για τα οικονομικά ζητήματα λοιπόν, ο κάθε άνθρωπος συνδέει την έννοια του χρήματος με διαφορετικά νοήματα όπως με την φροντίδα, την επιτυχία ή την ασφάλεια (Shapiro, 2007). Έτσι, όταν δυο άνθρωποι βλέπουν με διαφορετικό ή αντίθετο τρόπο την έννοια του χρήματος και της χρησιμότητάς του, είναι πιο πιθανό να δυσκολευτούν να βρουν μια κοινή λύση για τα οικονομικά τους ζητήματα. Σημαντικό λοιπόν σε αυτό το σημείο είναι να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τι σημαίνει για τους ίδιους η έννοια του χρήματος, να το συζητήσουν ανοιχτά και ειλικρινά και να προσπαθήσουν να κατανοήσουν ο ένας την οπτική του άλλου. Κι αυτό γιατί εάν τα μέρη αντί να προσπαθήσουν να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο αρχίζουν να κατηγορούν ο ένας τον άλλο, αυτό θα ενισχύσει τα επίπεδα του στρες που έχουν για το συγκεκριμένο πρόβλημα μειώνοντας τις πιθανότητες επίλυσής του (Cutrona& Garner, 2006).
Τρόποι αντιμετώπισης
Όπως είδαμε, σημαντικό για την επίλυση των οικονομικών προβλημάτων μέσα σε μια σχέση αλλά και για την σχέση γενικότερα είναι να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ του ζευγαριού η οποία μάλιστα να πληροί τα χαρακτηριστικά μιας υγιούς επικοινωνίας. Αυτού του είδους η επικοινωνία είναι δύσκολο να επιτευχθεί, ειδικά όταν υπάρχουν προηγούμενα ή παράλληλα προβλήματα όπως παράπονα που μπορεί να έχει ο ένας από τον άλλο, τα οποία φέρουν συναισθηματική σύγχυση η οποία δυσκολεύει την λογική επικοινωνία. Η επίλυση αυτών των ζητημάτων καθώς και η καλλιέργεια των χαρακτηριστικών της υγιούς επικοινωνίας είναι βασικά για τη διαχείριση των οικονομικών προβλημάτων.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουμε μάθει αυτές τις δεξιότητες επικοινωνίας ως παιδιά. Τρόπους δηλαδή έκφρασης, τρόπους διεκδίκησης και εξέφρασης των ορίων μας. Η ψυχοθεραπεία, ειδικά η Γνωστική Συμπεριφοριστική προσέγγιση ψυχοθεραπείας, μπορεί να βοηθήσει σε αυτά είτε άτομα μεμονωμένα είτε και τα δυο μέρη της σχέσης μαζί. Πιο αναλυτικά, οι άνθρωποι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν τις σκέψεις τους, τις αντιλήψεις τους και τις πεποιθήσεις τους, να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και την αντίδρασή τους σε αυτά. Ακόμα, μαθαίνουν συμπεριφοριστικές τεχνικές βελτίωσης της επικοινωνίας μεταξύ τους αλλά και τρόπους επίλυσης προβλημάτων. Στη συνέχεια εξερευνούν πως οι δράσεις του ενός επηρεάζουν τις αντιδράσεις του άλλου το οποίο καταλήγει σε ένα φαύλο κύκλο δυσφορίας, απογοήτευσης και διαμάχης (Epstein& LeZheng, 2016). Για παράδειγμα, έστω ότι ο ένας σύντροφος ζητάει από τον άλλο να πετάξει τα σκουπίδια κι εκείνος δεν το κάνει. Ο πρώτος λοιπόν μπορεί να εκλάβει αυτή τη συμπεριφορά ως ότι ο σύντροφός του δεν τον νοιάζεται, κι έτσι θυμώνει και αρχίζει να του φωνάζει. Τότε ο δεύτερος θεωρεί ότι αδικήθηκε και φεύγει. Τότε ο πρώτος νιώθει ότι ο δεύτερος δεν τον σεβάστηκε που έφυγε κι αυτό καταλήγει σε ένα φαύλο κύκλο.
Σε πρακτικό επίπεδο, κάποιοι αξιοσημείωτοι παράγοντες είναι το πόσο έντονο άγχος και φόβο δημιουργεί ένα πρόβλημα, το πόσο πιστεύει κάποιος ότι έχει την ικανότητα να ανταπεξέλθει και να το λύσει αλλά και το κατά πόσο έχει ή όχι τα μέσα για να το διαχειριστεί. Αναλόγως λοιπόν το πώς τα εκλαμβάνει κάποιος αυτά, μπορεί να βιώσει ακόμα μεγαλύτερο άγχος και αυτό να επηρεάσει στη συνέχεια την συνεργασία των δυο μερών (Epstein& LeZheng, 2016), θέματα που μπορούν να αναγνωριστούν και να αξιολογηθούν κατά τη διάρκεια των συνεδριών.
Όπως αναφέρθηκε, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά για μια υγιή επικοινωνία. Εάν το πρόβλημα αφορά και τα δυο μέλη της σχέσης πρέπει να καλλιεργηθεί η αλληλοκατανόηση, ο σεβασμός, η ειλικρίνεια, η διαχείριση των συναισθημάτων, η αξιολόγηση σκέψεων και πεποιθήσεων, και η αποφυγή κατηγοριών. Εάν ένα οικονομικό ζήτημα αφορά μόνο το ένα μέλος μιας σχέσης, το άλλο μέλος θα πρέπει να έχει κυρίως έναν υποστηρικτικό ρόλο ενώ εάν αφορά και τους δυο χρειάζεται συνεργασία βασισμένη σε υγιή επικοινωνία (Cutrona& Garner, 2006).
Συμπερασματικά, τα οικονομικά προβλήματα είναι συχνά ανάμεσα σε ένα ζευγάρι κάτι που μπορεί να επηρεάσει την συνολική ικανοποίηση που έχουν από την σχέση τους. Η συνεργασία των δυο μερών μιας σχέσης βασισμένη σε μια υγιή επικοινωνία είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος επίλυσης του προβλήματος. Όμως μια υγιής επικοινωνίας χρειάζεται δεξιότητες που δεν μαθαίνουμε όλοι από μικροί, έτσι, η Γνωστική Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το ένα ή και τα δυο μέρη να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες αλλά και να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και τις πεποιθήσεις τους, φέρνοντάς τους πιο κοντά στην επίλυση των οικονομικών προβλημάτων αλλά και στην αύξηση των επιπέδων ικανοποίησης που έχουν από τη σχέση τους.
Χασταλή – Σιταρά Μαρία
Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια
https://m.facebook.com/ChastaliSitaraMaria
Πηγές
Cutrona, C. E., & Gardner, K. A. (2006). Stress in couples: The process of dyadic coping. The Cambridge handbook of personal relationships, 501-516.
Dew, J., & Dakin, J. (2011). Financial disagreements and marital conflict tactics. Journal of Financial Therapy, 2(1).
Dew, J. P., & Stewart, R. (2012). A financial issue, a relationship issue, or both? Examining the predictors of marital financial conflict. Journal of Financial Therapy, 3, 43–61.
Doss, B. D., Simpson, L. E., & Christensen, A. (2004). Why do couples seek marital therapy?. Professional psychology: Research and practice, 35(6), 608.
Epstein, N. B., & Zheng, L. (2016). Cognitive-behavioral couple therapy. Current opinion in psychology, 13, 142-147.
Papp, L. M., Cummings, E. M., & Goeke‐Morey, M. C. (2009). For richer, for poorer: Money as a topic of marital conflict in the home. Family relations, 58(1), 91-103.
Pham, M. T. (2007). Emotion and rationality: A critical review and interpretation of empirical evidence. Review of general psychology, 11(2), 155-178.
Shapiro, M. (2007). Money: A therapeutic tool for couples therapy. Family Process, 46(3), 279-291.
Zmyslinski-Seelig, A. N. (2016). “To each their own”: Comparing satisfaction, money management, and financial communication across couple types (Doctoral dissertation, The University of Wisconsin-Milwaukee).
