Λίγο πριν την εκπνοή του καλοκαιριού, κι όμως, δεν είναι λίγοι εκείνοι που φέτος επέλεξαν να μην κάνουν διάλειμμα από την καθημερινότητα. Σύμφωνα με μελέτες, οι άνθρωποι που κάνουν διακοπές έχουν πολλαπλά οφέλη στην ψυχοσωματική τους υγεία, όπως χαμηλότερα επίπεδα άγχους, μικρότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και καλύτερη οπτική για τη ζωή. Αν βρίσκεσαι ανάμεσα σε εκείνους που δεν έχουν, ακόμη, πειστεί για τα οφέλη των διακοπών, στο παρακάτω άρθρο θα βρεις μερικούς σημαντικούς, επιστημονικά τεκμηριωμένους λόγους, που ίσως σε κάνουν να αναθεωρήσεις.
Ας ξεκινήσουμε, αρχικά, με τη λέξη διακοπές, η οποία, ετυμολογικά, προέρχεται από το ρήμα «διακόπτω» ( < δια- + κόπτω). Η έννοια των διακοπών περικλείει την αποστασιοποίηση από οτιδήποτε κάνουμε στην καθημερινή μας ρουτίνα (εργασία, μελέτη, πρωινό ξύπνημα, υποχρεώσεις κλπ.) και αποτελεί ταυτόχρονα πρωταρχική ανάγκη και δικαίωμά μας. Και, μολονότι, ειδικά τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης, οι διακοπές, για πολλούς, θεωρούνται πολυτέλεια, στην πραγματικότητα είναι αναγκαίες για την ψυχοσωματική μας υγεία και ισορροπία.
Οφέλη των διακοπών στην ψυχοσωματική υγεία
- Οι διακοπές μπορούν να βελτιώσουν τη σωματική μας υγεία. Μελέτη των Gump & Matthews (2000), σε βάθος εννέα ετών, έδειξε πως οι διακοπές μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, καθώς βρέθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ των συχνότερων διακοπών και της μακροβιότητας, με, παράλληλα, υψηλή ποιότητα υγείας και ζωής. Τα άτομα που δεν είχαν κάνει διακοπές για αρκετά χρόνια είχαν 30% μεγαλύτερη πιθανότητα καρδιακής προσβολής.
- Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια των διακοπών (περίπατος, κολύμπι, πεζοπορία, ορειβασία) ενισχύει το ανοσοποιητικό. Επιπρόσθετα, επιφέρει γενικότερη ευεξία, εφόσον η -συνεπακόλουθη της εκγύμνασης- έκκριση σεροτονίνης και ενδορφινών, δηλαδή των φυσικών μας αντικαταθλιπτικών, συμβάλλουν στην καλή διάθεση και κατευνάζουν το άγχος (Heijnen et al., 2016).
- Οι νευροεπιστήμονες υποστηρίζουν πως η μακροχρόνια έκθεση στο στρες μπορεί να τροποποιήσει τη δομή του εγκεφάλου, προκαλώντας άγχος και καταθλιπτικά συμπτώματα (Clark et al., 2009; WHO, 2019). Οι διακοπές δημιουργούν αίσθημα ηρεμίας και ανακούφισης από το άγχος, επιτρέποντας στο σώμα και το πνεύμα να θεραπευτεί με τρόπους που δεν θα ήταν εφικτό, αν ο οργανισμός βρίσκονταν υπό πίεση. Καναδική μελέτη έδειξε ότι οι διακοπές μείωσαν τα επίπεδα κατάθλιψης και εργασιακού άγχος των εργαζομένων και πως ακόμη και οι μικρής διάρκειας διακοπές μπορούν να χαμηλώσουν αισθητά τα επίπεδα της «ορμόνης του στρες», της κορτιζόλης (Joudrey & Wallace, 2009).
- Μέσω επαφής με τη φύση και έκθεσης στον ήλιο, προάγεται η σύνθεση της βιταμίνης D και η έκκριση σεροτονίνης και ντοπαμίνης, οι οποίες μας βελτιώνουν τη διάθεση και μας θωρακίζουν με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε αγχογόνες συνθήκες (Wacker & Hollick, 2013).
- Επίσης, η αύξηση των επιπέδων των παραπάνω ορμονών, μπορεί να ενισχύσει την σεξουαλική διάθεση. Η σεροτονίνη (ορμόνη που ρυθμίζει την σεξουαλική διέγερση), η ντοπαμίνη (ορμόνη που ανεβάζει τη λίμπιντο και ελέγχει τη διαδικασία διέγερσης), και κατά συνέπεια η μεγαλύτερη παραγωγή τεστοστερόνης, αυξάνοντας τη σεξουαλική επιθυμία μπορούν να δημιουργήσουν μια θερμότερη σχέση μεταξύ των συντρόφων, με ευεργετική επίδραση στην ψυχική τους υγεία (Croft, 2017; Hull et al., 2014)
- Υπάρχει πάντα χώρος και περιθώρια βελτίωσης στις σχέσεις με τους αγαπημένους και τους σημαντικούς άλλους. Τα ταξίδια και οι από κοινού εξερευνήσεις μπορούν να ανανεώσουν, να αναθερμάνουν, να ενδυναμώσουν τις σχέσεις. Ένα νέο κοινό βίωμα με τα αγαπημένα πρόσωπα, μπορεί να συμβάλει στη σύναψη ακόμη βαθύτερων δεσμών.
- Η σωματική χαλάρωση και η ψυχική ηρεμία -κατά τη διάρκεια των διακοπών, αλλά και μετά το τέλος τους- βελτιώνουν την ποιότητα ύπνου, έτσι ώστε νιώθουμε πιο ανάλαφροι και με μεγαλύτερη διάθεση να εμπλακούμε σε οποιαδήποτε δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, ένας ποιοτικός ύπνος και η μη σωματοποίηση του άγχους της καθημερινότητας, βοηθά να αποφύγουμε την εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, όπως πονοκέφαλοι ή αίσθημα κόπωσης (Kosticova et al., 2019).
- Η εξερεύνηση καινούριων τόπων μπορεί να αυξήσει τη δημιουργικότητα. Η έκθεση σε νέα ερεθίσματα και πρωτόγνωρες εμπειρίες (φαγητό, μουσική, κουλτούρα), βοηθά να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και έχει συνδεθεί με καλύτερες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων (The Guardian, 2016).
- Έχει υποστηριχτεί ότι τα οφέλη των διακοπών παραμένουν μήνες μετά την επιστροφή μας και συσχετίζονται θετικά, τόσο με τη συνολική υγεία, όσο και με τo αίσθημα ικανοποίησης από τη ζωή, καθώς προάγουν την ισορροπία μεταξύ εργασίας, υποχρεώσεων και προσωπικής ζωής. (Hilbrecht & Smale, 2016; Zhang & Howell, 2011).
- Οι μεγάλες περίοδοι κάτω από συνθήκες στρες και πίεσης, επηρεάζουν τη μνήμη και την αποτελεσματικότητά μας ως προς την επίτευξη των στόχων μας (Felger et al., 2016). Ένα διάλειμμα μπορεί να βοηθήσει να νιώσουμε πιο παραγωγικοί και συγκεντρωμένοι, καθώς ο εγκέφαλος θα βρει το χώρο και τον χρόνο να ξεκουραστεί. Μελέτη έδειξε πως εργαζόμενοι που είχαν κάνει διακοπές, ήταν σημαντικά πιο παραγωγικοί, εν συγκρίσει με τους υπολοίπους, ενώ είχαν πιο θετική στάση και μεγαλύτερη αντοχή στην εργασιακή πίεση (Perlow & Porter, 2009).
«Οι οικονομικές/επαγγελματικές υποχρεώσεις, δεν μου επιτρέπουν να κάνω διακοπές».
Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί πως οι διακοπές προσαρμόζονται στις ανάγκες και τους ρυθμούς ζωής του καθένα. Δεν χρειάζεται να έχουμε υπέρμετρες προσδοκίες, τις οποίες συχνά ενισχύουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ΜΜΕ, προβάλλοντας το lifestyle της απόλυτης χλιδής. Οι διακοπές δεν είναι το μέρος που θα επισκεφτούμε ή διαμείνουμε, αλλά το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα βρούμε ηρεμία και γαλήνη. Ό,τι κι αν επιλέξουμε, αυτό που έχει σημασία είναι, για εκείνες τις ημέρες, να παραμείνουμε μακριά από εντάσεις, και να χαλαρώσουμε με όλες τις αισθήσεις μας, ώστε να μειωθούν τα επίπεδα κορτιζόλης, η οποία ευθύνεται για την πυροδότηση περαιτέρω αγχωδών ή/και καταθλιπτικόμορφων συμπεριφορών.
Ωστόσο, ακόμη κι αν κάποιος δεν μπορέσει να πάει διακοπές, μπορεί να εντάξει στην καθημερινή ρουτίνα του μικρά «διαλείμματα», ανάλογα με τις ανάγκες του. Μία βόλτα στη θάλασσα, επαφή με τη φύση, σύντομες ημερήσιες εξορμήσεις σε κοντινούς προορισμούς, ξένοιαστα βράδια με φίλους και αγαπημένους, μια συναυλία, μια ταινία σε θερινό σινεμά, πράγματα που ‘είχε ξεχάσει να κάνει’ ή δεν είχε χρόνο να ασχοληθεί το προηγούμενο διάστημα. Ένα εξατομικευμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα γεμίσει τις μπαταρίες για τον επερχόμενο χειμώνα, θα γελάσει, θα χαλαρώσει, θα ανεβάσει τη διάθεσή του, θα ευχαριστηθεί την ανεμελιά των ημερών. Ένα πλαίσιο που καθένας ‘φτιάχνει με δική του συνταγή’, αφήνοντας έξω από αυτό κάθε αρνητικότητα και ξέγνοιαστα απολαμβάνει την χαρά της ίδιας της ζωής· αυτό είναι διακοπές!
Χατζηθεοδώρου Ειρήνη
- HND in Counselling and Psychology, QLS Lvl 5
- U. Traduction-Interprétation et Relations Internationales, Université Marc Bloch-Strasbourg
Πηγές
- Hull, E. M., Muschamp, J. W., & Sato, S. (2004). Dopamine and serotonin: influences on male sexual behavior. Physiology & behavior, 83(2), 291–307. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2004.08.018
- Croft H. A. (2017). Understanding the Role of Serotonin in Female Hypoactive Sexual Desire Disorder and Treatment Options. The journal of sexual medicine, 14(12), 1575–1584. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2017.10.068
- Hilbrecht, M., & Smale, B. (2016). The contribution of paid vacation time to wellbeing among employed Canadians. Leisure/Loisir, 40 (1), 31-54.
- Zhang, J. W., & Howell, R. T. (2011). Do time perspectives predict unique variance in life satisfaction beyond personality traits? Personality and individual differences, 50 (8), 1261-1266.
- Gump, B. B., & Matthews, K. A. (2000). Are vacations good for your health? The 9-year mortality experience after the multiple risk factor intervention trial. Psychosomatic Medicine, 62 (5), 608-612.
- Joudrey, A. D., & Wallace, J. E. (2009). Leisure as a coping resource: A test of the job demand-control-support model. Human Relations, 62 (2), 195-217.
- Clark, L., Chamberlain, S. R., & Sahakian, B. J. (2009). Neurocognitive mechanisms in depression: implications for treatment. Annual review of neuroscience, 32, 57–74. https://doi.org/10.1146/annurev.neuro.31.060407.125618
- Perlow, L. A., & Porter, J. L. (2009). Making time off predictable–and required. Harvard business review, 87 (10), 102-9.
- Felger, J., Li, Z., Haroon, E. et al. (2016). Inflammation is associated with decreased functional connectivity within corticostriatal reward circuitry in depression. Mol Psychiatry 21, 1358–1365. https://doi.org/10.1038/mp.2015.168
- Clark, L., Chamberlain, S. R., & Sahakian, B. J. (2009). Neurocognitive mechanisms in depression: implications for treatment. Annual review of neuroscience, 32, 57–74. https://doi.org/10.1146/annurev.neuro.31.060407.125618
- Wacker, M., & Holick, M. F. (2013). Sunlight and Vitamin D: A global perspective for health. Dermato-endocrinology, 5(1), 51–108. https://doi.org/10.4161/derm.24494
- Kosticova, M., Geckova, A. M., Dobiasova, E., & Veselska, Z. D. (2019). Insufficient sleep duration is associated with worse self-rated health and more psychosomatic health complaints in adolescents. Bratislavske lekarske listy, 120(10), 783–788. https://doi.org/10.4149/BLL_2019_131
- Heijnen, S., Hommel, B., Kibele, A., & Colzato, L. S. (2016). Neuromodulation of Aerobic Exercise-A Review. Frontiers in psychology, 6, 1890. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.01890
- https://theearlyairway.com/why-do-we-sleep-better-on-vacation/
- https://www.theguardian.com/education/2016/jan/18/travel-broadens-the-mind-but-can-it-alter-the-brain
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
- Image by <a href=”https://www.freepik.com/free-photo/pink-suitcase-with-hat-globe-it_4636269.htm#query=vacation&position=2&from_view=search”>Freepik</a>
