Γράφει η Νικόλ Φιλιπποπούλου
Στις ανθρώπινες σχέσεις, μια διαρκής πρόκληση, είναι να συναντάμε τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις των ανθρώπων μας, θρέφοντας, παράλληλα, τις προσωπικές μας ανάγκες κι επιθυμίες. Για το ψυχολογικό «ευ ζην», κεντρικό πυλώνα αποτελεί η ικανότητα του εαυτού μας να μπορεί να λειτουργήσει ως κάτι ξεχωριστό από τον εαυτό των άλλων, διατηρώντας ταυτόχρονα τη συναισθηματική σύνδεση μαζί τους. Η αναζήτηση αυτής της ισορροπίας στη ζωή, αποτελεί μια δυναμική που διαδραματίζεται εσαεί.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι πρωτεύουσας σημασίας να καταλάβουμε, ότι οι στενές ανθρώπινες σχέσεις, τροφοδοτούνται από δύο κεντρικές δυνάμεις: την ατομικότητα και τη συλλογικότητα. Όπως εξηγεί η Ilene Strauss Cohen, στο Psychology today, «η δοκιμασία δεν είναι μόνο στο να λέει κανείς όχι ή στο να βρίσκει χρόνο για τον εαυτό του﮲ είναι στο να επαναπροσδιορίσει την έννοια του εαυτού του στο πλαίσιο μιας σχέσης».
Κάνοντας αναφορά στα Συστήματα του Bowen, ως θεωρητικό της πλαίσιο, η ψυχολόγος αναλύει, στη συνέχεια, πώς είναι δυνατόν οι διαταραχές σε αυτή την ισορροπία μεταξύ ατομικότητας και συλλογικότητας, να καταλήξουν επιβλαβείς για τα άτομα που εμπλέκονται στη σχέση. «Όταν χάνουμε την αίσθηση του εαυτού μας, αφιερώνουμε την προσοχή μας αποκλειστικά στις επιθυμίες και την αποδοχή των ανθρώπων γύρω μας, οδηγώντας σε ένα φαινόμενο γνωστό ως υπερεμπλοκή (enmeshment). Κι αντίστροφα, υπερβολική αυτάρκεια, μπορεί να δημιουργήσει απομάκρυνση, στερώντας από το άτομο τα πλούτη που μπορεί να λάβει από έναν στενό δεσμό».
Ποια είναι η λύση, λοιπόν; Η Cohen θίγει τον όρο διαφοροποίηση. Ουσιαστικά αναφέρεται στη δυνατότητα ενός ατόμου να παραμένει σε συναισθηματική επαφή με τους άλλους ανθρώπους, διατηρώντας τις προσωπικές του πεποιθήσεις κι αξίες με σχετική σταθερότητα, ακόμα κι όταν έρχονται αντιμέτωποι με το άγχος, τις πιέσεις ή τις ανάγκες των αγαπημένων τους προσώπων.
Πρακτικό παράδειγμα αυτού, αποτελεί ο Γ., ένας άνθρωπος μέσης ηλικίας, που αγαπά να αφιερώνει χρόνο στην οικογένειά του, ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται να διαθέτει εξίσου πολύ χρόνο στην εργασία του, στην οποία δέχεται συχνά πιέσεις ως προς τον περιορισμένο, κατ’ αυτούς, χρόνο που προσφέρει. Ο Γ., παρά τις πιέσεις από το χώρο εργασίας του και προσπαθώντας να μην αμελεί τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις, αναγνωρίζει απόλυτα την μέγιστη σημασία του ποιοτικού χρόνου για την οικογένειά του και ειδικά για τα παιδιά του. Συνεπώς, όταν δημιουργούνται προστριβές, σε οποιονδήποτε από τους δύο χώρους, δέχεται να ακούσει τις απόψεις των εμπλεκόμενων, με μεγάλη προσοχή. Στη συνέχεια, εξηγεί ο ίδιος τη θέση του, διατηρώντας σε κάθε περίπτωση τα όριά του σταθερά, παρά την πρόθυμη στάση του να ακούσει τις σκέψεις των άλλων ατόμων και διατηρώντας ψυχραιμία, απέναντι στις εσωτερικές του σκέψεις.
Tips για διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στο να ευχαριστείς τους άλλους και να φροντίζεις τον εαυτό σου
- Εξάσκησε την αυτοπαρατήρηση (self–reflection): Αναγνώρισε το σύστημα πεποιθήσεων, αξιών σου, καθώς και τι είναι ικανό να σου προσφέρει ικανοποίηση, ανεξάρτητα από την ύπαρξη των άλλων. Το να γνωρίζεις τι έχει σημασία για εσένα, βοηθά να ορίσεις βάσεις, για να χτίσεις πάνω σε αυτές τα όριά σου, αργότερα.
- Επικοινώνησε ανοιχτά: Συζήτησε ειλικρινά με τους αγαπημένους σου για τις ανάγκες σου. Η έκφραση των προσωπικών σου συναισθημάτων και σκέψεων είναι πολύ σημαντική, για να καλλιεργήσεις αλληλοκατανόηση κι αμοιβαίο σεβασμό με τους ανθρώπους σου.
- Θέσπισε τους όρους σου: Επικοινώνησε ξεκάθαρα τις δυσκολίες και τα όριά σου με τους άλλους. Λάβε υπόψη σου, ότι τα όρια δεν λειτουργούν σαν κάθετα κι οριστικά «φράγματα», που εμποδίζουν τη σύνδεση σου με τους άλλους, αλλά ως κατευθυντήριοι άξονες, για να αλληλεπιδράσεις αποτελεσματικότερα με τις σχέσεις σου.
- Καλλιέργησε συναισθηματική αυτορρύθμιση: Ανακάλυψε τρόπους να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματα σου αποτελεσματικά, χωρίς να βασίζονται αποκλειστικά στην ύπαρξη των άλλων.
- Αφιέρωσε χρόνο για τον εαυτό σου (self-care): Αφιέρωσε χρόνο σε δραστηριότητες που σε ανανεώνουν (σωματικά, πνευματικά και ψυχολογικά). Θυμήσου πως η αυτοφροντίδα είναι διαφορετική από τον εγωκεντρισμό﮲ σε γεμίζει «ενέργεια» για να ανταποκριθείς αργότερα στις σχέσεις σου, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
- Αναζήτησε την υγιή αλληλεξάρτηση: Όρισε ως στόχο στις σχέσεις σου, να καλλιεργείς μια δυναμική, στην οποία ο ένας να μπορεί να βασιστεί στον άλλο, αλλά και να μπορεί να υπάρξει ταυτόχρονα, χωρίς τον άλλο.
- Γίνε ευέλικτος: Είναι σημαντικό να κατανοήσεις πως η ισορροπία ανάμεσα στο να ικανοποιείς τους άλλους, φροντίζοντας παράλληλα τις προσωπικές σου ανάγκες, είναι μια διαρκής δυναμική. Συνεπώς, χρειάζεται να είσαι πρόθυμος να προσαρμόζεις τη διαχείρισή σου, ανάλογα με τον τρόπο που αλλάζουν οι συνθήκες στις σχέσεις σου.
