Καθαρά Δευτέρα
Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί το τέλος της Αποκριάς και την έναρξη της Σαρακοστής. Δηλαδή, της μεγάλης νηστείας του Πάσχα που διαρκεί 40 μέρες. Όσες και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Η ονομασία της προέρχεται από τους Χριστιανούς, καθώς με την έναρξη της νηστείας ξεκινά η πνευματική και σωματική κάθαρση.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζουμε να τρώμε ταραμά και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι και λαγάνα. Άζυμο ψωμί, δηλαδή χωρίς προζύμι ή οτιδήποτε άλλο διογκωτικό υλικό. Μόνο με αλεύρι και νερό και τη φτιάχνουμε μόνο εκείνη τη μέρα.
Κούλουμα
Ως “Κούλουμα” ονομάζουμε τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο. Η λέξη Κούλουμα χρησιμοποιείται σε όλη την Ελλάδα αλλά η προέλευσή της δεν είναι ξεκάθαρη. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η ρίζα της είναι από το λατινικό Cumulus (κούμουλους). Σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος της Αποκριάς. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η προέλευσή της είναι από τη λατινική λέξη «κόλουμνα». Δηλαδή «κολώνα» επειδή ο πρώτος εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
Τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας στην Ελλάδα
⇒ Ο βλάχικος γάμος της Θήβας. Πανάρχαιο έθιμο για το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης, η οποία στη πραγματικότητα είναι άνδρας.
⇒ Το έθιμο του Αγά –με ρίζες στην Τουρκοκρατία– αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους της Χίου. Ο Αγάς, αυστηρός δικαστής, δικάζει και καταδικάζει με χιούμορ και πειράγματα τους θεατές του εθίμου.
⇒ Στην Αλεξανδρούπολη, η μεταμφίεση ενός κατοίκου σε Μπέη και περιδιαβαίνει την πόλη και μοιράζει ευχές για το καλό.
⇒ Το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο. Απρεπείς χειρονομίες μεταξύ των θεατών που τους οδηγούν στο «δικαστήριο» από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες), προς απονομή δικαιοσύνης από τους σεβάσμιους του νησιού.
⇒ Στο Γαλαξίδι συναντάμε Τα αλευρομουτζουρώματα. Με τους καρναβαλιστές να χορεύουν κυκλωτούς χορούς αλευρωμένοι και μουτζουρωμένοι!
⇒ Στη Μεθώνη Του Κουτρούλη ο Γάμος – αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά τον 14ο αιώνα – με έντονη σατυρική διάθεση και πειράγματα για τη νύφη.
⇒ Το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη στη Βόνιτσα, όπου ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνάει σε όλο το χωριό για να καταλήξει σε μια φλεγόμενη βάρκα ανοιχτά της θάλασσας.
Ο χαρταετός
Ο πρώτος χαρταετός πέταξε στην Κίνα πριν από περίπου 2.000 χρόνια. Φτιαγμένος από μπαμπού, μετάξι, χαρτί. Οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν τους αετούς σε θρησκευτικές εκδηλώσεις και ενέργειες εξορκισμού του κακού.
Συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς τον ουρανό και το Θεό. Οι άνθρωποι παλιότερα πίστευαν ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός, τόσο πιο πιθανό ήταν ο Θεός να εισακούσει τις προσευχές τους και να τις πραγματοποιήσει.
Δεν είναι τυχαίο που είναι έθιμο της Καθαράς Δευτέρας. Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής όπου οι χριστιανοί ξεκινούν τη σωματική και πνευματική τους κάθαρση, μέσω της μεγάλης νηστείας του Πάσχα.
